پرورش زنبور عسل

پرورش زنبور عسل

زنبور هاي يک کندو شامل يک ملکه ، چند صد زنبور نر و چندين هزار زنبور کارگر ميباشد. در تابستان و بهار که زنبور ها فعاليت زيادي براي جمع آوري شيره دارند کندو ممکن است ۷ - ۵ کيلو زنبور داشته باشد و تعداد زنبور هاي نر در اين موقع زيادتر از هر موقع ديگر در کندو ديده شوند. هر يک از اين دو نوع زنبور وظيفه خاصي دارند ولي منظوري که يک کندو تعقيب مينمايد عبارت از بقاي نسل و يا دفاع و نگهداري کندو ميباشد و نظر انفرادي در بين نيست و هيچکدام از آنها در نتيجه سعي انفرادي قادر نيستند که براي مدت طولاني زنده بمانند و بنابراين هدف آنها بطور دسته جمعي انجام ميگيرد.

● زنبور ملکه

ملکه زنبور عسل به سادگي از کارگران و زنبور نر مشخص ميشود. ملکه نسبتا درشت تر و درازتر از کارگران و درازتر از زنبور ان نر است، ولي پهنتر از آنها نيست. از آنجا که شکم ملکه طويل و در سطح زيرين پهن است، طول بالهايش نسبت به بدن از بال کارگرها و زنبور ان نر کوتاه تر است. نيش ملکه کمي خميده است و نسبت به نيش کارگر داراي دندانههاي کمتري است و فقط براي از بين بردن ملکههاي رقيب بکار ميرود. حرکت ملکه در حالت عادي ملايم است ولي در مواقع احتياج ميتواند با سرعت حرکت کند. تمام تخمهايي که در سلولها قرار دارد، بوسيله ملکه واحد کندو گذاشته ميشود. اين ملکه در جواني در هواي آزاد با يک يا چند نر پشت سر هم جفتگيري و براي خود تا آخر عمر اسپرم ذخيره ميکند.

● فصل پرورش زنبور ها

فصل پرورش نوزادان در شرايط آب و هوايي معتدل ، به مقدار کم ، از اواسط ديماه شروع شده مرتب توسعه مييابد و اوايل ارديبهشت به حداکثر خود ميرسد. در صورتي که شرايط اجازه دهد، فعاليت توليد مثل آنها ، به همين وضع ، تا اواخر خرداد ماه ادامه پيدا ميکند و از آن به بعد رو به نقصان ميگذارد. در ماههاي آبان و آذر فعاليت زاد و ولد بکلي متوقف مي گردد. نژادهاي مختلف زنبور عسل از اين حيث داراي خصوصيات متفاوت هستند. هنگامي که توليد مثل کلني در حداکثر توسعه خود ميباشد، يک ملکه ممکن است ۱۵۰۰ تا ۲۰۰۰ تخم در روز بگذارد.

● پرورش ملکه

در يک کلني زنبور عسل ، پرورش ملکه ممکن است به يکي از علل زير صورت گيرد:

نشاندن ملکه جديد به جاي ملکهاي که به علت نامعلوم معدوم شده است.

تعويض ملکهاي که پير شده ولي هنوز مايل است فعاليت داشته باشد.

براي ازدياد کلني يا بچه بيرون کردن.

در هر يک از حالات فوق ، کارگزاران موقعي اقدام به ساختن خانه ملکه و پرورش آن ميکنند که ماده بخصوص جلوگيري کننده به آنها نرسد. در حالت اول ، چندين ملکه در خانههاي اضطراري که با تغيير شکل خانه کارگران ساخته شده، پرورش داده ميشوند. در ابتداي ساختمان خانه اضطراري ، سلول اصلي بوسيله مايع بخصوصي که از غده زير فکي کارگران ترشح ميشود، انباشته شده، لارو داخل سلول اصلي در سطح آن شناور ميشود. به اين ترتيب ، لارو وارد قسمت ويژهاي که براي پرورش ملکه ترتيب داده شده ميگردد.

لاروهايي که براي پرورش اضطراري ملکه انتخاب ميشوند اغلب دو روزه هستند ولي لاروهاي سه روزه هم ميتوان يافت. معمولا کارگران کوشش ميکنند که در پرورش اضطراري ملکه از لاروهاي مسنتر استفاده کنند. در صورتي که لارو انتخاب شده براي پرورش ملکه دو روزه باشد، در حدود ۱۱ روز بعد ، ملکه کامل از سلول خارج ميشود و اگر شرايط هوايي مساعد باشد، در فاصله ۱۰ روز بعد جفت گيري کرده خود را براي تخم گذاري آماده مي کند. در اين صورت ، از وقتي که کندو ملکهاي را از دست ميدهد تا هنگامي که ملکه تخمگذاري جانشين آن گردد حداقل سه هفته طول ميکشد.

● جفتگيري

ملکه باکره وقتي که تقريبا ۵ -۳ روزه است، قبل از پروازهاي مخصوص جفتگيري پروازهاي اکتشافي در اطراف کندو مينمايد. جفتگيري معمولا در گرمترين اوقات روز صورت ميگيرد. گاهي ملکه بعد از چند دقيقه جفتگيري کرده به کندو برميگردد. مشاهده جفتگيري که مطمئنا در آسمان انجام ميگيرد خيلي کم صورت گرفته است. زنبور هاي نر در آسمان به سرعت در اطراف ملکه پرواز ميکنند و هر يک کوشش دارند که خود را به او برسانند. اين پرواز دسته جمعي مدتي بطور زيگزاگ ادامه دارد. زنبور نري که موفق به جفتگيري ميشود آلت تناسلي و قسمتي از اعضاي مربوط را از دست داده و ميميرد.

در مدت کوتاهي که عمل جفتگيري انجام ميگيرد، اسپرم نر به واژن ملکه وارد ميشود. براي جلوگيري از خروج و ريزش اسپرم از واژن ، حشره نر بلافاصله دهانه خروجي واژن را با ماده ژلاتيني مخصوص مسدود ميکند. اسپرماتوزوئيدها سپس به سمت کيسه اسپرم شناور و در آن متمرکز ميشوند. در کيسه اسپرم ، اسپرماتوزوئيدها بطور منظم ، پهلوي هم و تقريبا بدون حرکت قرار ميگيرند. ملکه معمولا قبل از اينکه شروع به تخم گذاري کند، چندين بار جفتگيري کرده به اندازه کافي براي آينده خود اسپرم ذخيره ميکند.

● تخمگذاري

کمي بعد از اينکه ملکه جفتگيري کرد، توجه کارگران نسبت به ملکه بيشتر مي شود. درهر جا که ملکه قرار گيرد حلقهاي از کارگران که اعضاي آن مرتب تغيير ميکند، تشکيل ميگردد. زنبور هاي کارگر جوان اقدام به تغذيه ملکه ميکنند و بدن او را بوسيله شاخکهاي خود لمس نموده با دهان ميليسند تا مواد مترشحه ملکه را دريافت کرده بين ساير زنبور ها تقسيم کنند. ملکه هنگام تخمگذاري در روي شانهها ، روي قاعده مشخصي حرکت ميکند. ابتدا سر خود را وارد تک تک سلولها نموده آنها را آزمايش ميکند و سپس تخمي در آن قرار ميدهد. براي اين منظور ، شکم خود را خم کرده انتهاي آن را داخل سلول ميکند.

● ديدن ملکه

بعضي از مربيان وقت زيادي براي جستجوي ملکه صرف مينمايند ولي بهتر است به جاي اين کار اطلاع حاصل کنند که ملکه خوب کار ميکند يا خير. اگر در کندو به مقدار کافي نسل زنبور در مراحل مختلف ديده شود که در قابها بطور منظم برقرار شدهاند، نشان ميدهد که فعاليت ملکه رضايت بخش ميباشد. بنابراين ، احتياجي نيست که تمام کندو بازرسي شود و امتحان يکي دو قاب نسل کافي است. ولي اگر حتما لازم باشد که ملکه ديده شود بايد کندو را با آرامش کامل باز نمود.

● وارد کردن ملکه تازه به کندو

اين عمل به منظور تعويض ملکه صورت ميگيرد. در اين روش ، مربيان ملکه لازم را از موسسات تربيت ملکه خريداري و از آن استفاده ميکنند. ميتوان تعويض ملکه را در هر موقع سال عملي نمود ولي اغلب آن را در اواخر دوره عسل کلي و يا در اوايل بهار انجام ميدهند و معمولا در بهار ، هنگام جلوگيري از بچه دادن، به اين کار اقدام ميکنند. در هر صورت ، براي شروع به اين کار ، بايد نصف روز يا چند ساعت قبل از آن که ملکه جديد وارد شود، ملکه سابق را بگيرند و بيرون کنند.

● لوازم مورد نياز براي زنبور داري

يک کندوي خوب بايد از ورود زنبور هاي مهاجم جلوگيري کند. مقاوم در برابر اثرات مخرب نور خورشيد و باران باشد. مانع از نفوذ موريانهها گردد. اغلب کندوها چوبي هستند. قسمتهاي مختلف يک کندو از پايين به با لا تخته تحتاني ، طبقه ، پنجره ملکه ، قابها و زيرسازي آنها ، صفحه جدا کننده ، سرپوش ، ابزارآلات زنبور داري لباس کار زنبور داري ، يک جفت پوتين يا چکمه خوب ، يک جفت دستکش ، توري جهت پوشاندن صورت ، دودي يا دودکن ، کاردک زنبور داري ، کلاه ، برسي يا شاه پر ، قفس ملکه ، بچه گير ، يک قوطي کبريت.

دودي يا Smoker زنبور ان عسل تندخو به سادگي به زنبور دار اجازه خارج کردن عسل از کندو را نخواهند داد. براي تخفيف دادن حملات آنها و يا اداره کردن زنبور ان زماني که کندو مورد بازديد قرار ميگيرد از وسيلهاي به نام دودي يا دود کن استفاده ميشود. برخي از دودکنها از قلع و برخي از مس يا استيل ضد زنگ ساخته شدهاند و يک دودکن بايد دمنده قوي و مخزن آتش مناسب داشته باشد. بستههاي مقواي نازک ، گوني کنف خشک و بخصوص پوسيده ، تکههاي پارچه يا لباس پشمي کهنه ، چوب پوسيده و پهن گاو بهترين سوختها براي دودکن به حساب ميآيند.